Co to jest wypadek konsumencki ?

W samej Wielkiej Brytanii, uchodzącej za najbezpieczniejszy dla konsumentów kraj, wydarza się rokrocznie około 4 tys. wypadków śmiertelnych w domu.

Wypadek konsumencki, w rozumieniu ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów z dnia 12 grudnia 2003 roku, to zaistniałe w związku z używaniem produktu zdarzenie nagłe, którego następstwem jest zgon albo uszkodzenie ciała wymagające udzielenia pomocy medycznej, w szczególności skaleczenie, oparzenie, zatrucie. Dla lepszego zrozumienia istoty wypadków konsumenckich  trzeba dodać, że nie zalicza się do nich wypadków przy pracy czy komunikacyjnych, umyślnych samookaleczeń i samobójstw oraz napaści fizycznej innych osób.

Ogólną zasadą jest, że dotyczą one zdarzeń w domu i czasie wolnym.

Rozmiary zjawiska , jakim są wypadki konsumenckie, muszą zaskakiwać przeciętnego obserwatora. Prowadzone badania, w niektórych krajach już od lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, pokazują ogromną przewagę ilościową tej kategorii wypadków nad wypadkami przy pracy i drogowymi razem wziętymi i ,co ważniejsze, także w grupie wypadków śmiertelnych. W samej Wielkiej Brytanii, uchodzącej za najbezpieczniejszy dla konsumentów kraj, wydarza się rokrocznie około 4 tys. wypadków śmiertelnych w domu, co przewyższa liczbę wypadków drogowych. ( W Wielkiej Brytanii istnieje osobny rejestr wypadków śmiertelnych w domu – HADD ).

W roku 1980 w Holandii miało miejsce  w przemyśle, ruchu drogowym , domu i w czasie wolnym   4680 wypadków śmiertelnych. Z tego w domu i w czasie wolnym 2400 wypadków, tj. ponad 51 %. Nowsze dane z  raportu Sicher Leben, za lata 1998 – 2000,  dla 15 krajów Unii Europejskiej, na temat  wypadków konsumenckich, ( Comprehensive View On European  HLA  Injury Data ) potwierdzają wcześniejsze trendy.

 Średnio w roku ( 1998 – 2000 ) :

  -  10 %  mieszkańców ówczesnej Unii stawało się ofiarami niezamierzonych wypadków różnego rodzaju,

  -   aż 7 % ( wliczając w to sport: 1,7 % ) populacji to ofiary wypadków w domu i w czasie wypoczynku.

Wypadki konsumenckie  w omawianych latach cechowały się długim średnim okresem hospitalizacji (10 dni ), przy średnim okresie dla wszystkich rodzajów wypadków 8 dni.

Średnia długość zwolnień lekarskich z powodu wypadku wynosiła 19 dni, ale 24 dni z powodu wypadków w domu i w czasie wypoczynku.

Następujące liczby mówią same za siebie:

- ponad 130 000 ludzi umierało rocznie w wyniku wypadków ogółem; 56 000 w wyniku wypadków w domu i w czasie wolnym (wliczając sport)  ,

-  prawie 40 milionów ludzi ucierpiało w wyniku nieumyślnych zranień,

-  25 milionów zranionych  to ofiary wypadków w domu i w czasie wypoczynku,

-  5 milionów ofiar zranień było hospitalizowanych, przebywając w szpitalach 40 milionów dni, w tym 2,3 miliona osób to ofiary wypadków w domu i czasie wolnym.

Śmierć, kalectwo, cierpienie to jedna strona problemu wypadków konsumenckich. Druga  to koszty społeczne. Omawiany raport  zawiera ogólne dane o bezpośrednich  kosztach związanych z hospitalizacją ofiar. Z tego tylko tytułu  kraje ówczesnej Unii wydawały rocznie 16 miliardów EUR oraz dalsze 24 miliardy z tytułu zwolnień lekarskich.

Nie dziwi więc fakt, że wypadki te były już od dawna przedmiotem badań naukowych i działań w szeregu krajów europejskich. Przodowała w nich Wielka Brytania wraz  z Holandią i Francją. Szereg elementów europejskiego systemu bezpieczeństwa konsumenckiego wzięło swój początek, jak również nazwy, od krajowych rozwiązań brytyjskich i holenderskich. Holandia jest siedzibą wiodącego w Europie Instytutu Bezpieczeństwa Konsumenckiego . Holenderski system bezpieczeństwa konsumenckiego od dawna ma mieszany, państwowo – prywatny, charakter . Założony w 1983 r. Instytut  Bezpieczeństwa Konsumenckiego jest subsydiowany przez Ministra Opieki, Zdrowia i Kultury, a rząd jest również aktywny na poziomie międzynarodowym. Oprócz rządu , kilka organizacji prywatnych zajmuje się problematyką bezpieczeństwa produktów . Niektóre z tych organizacji koncentrują się na postępie i kontroli  jakości poprzez standaryzację, certyfikację i testy porównawcze. W dziedzinie edukacji konsumentów, we  współpracy z podmiotami prywatnymi i organizacjami konsumenckimi, wiodącą rolę odgrywa Instytut Bezpieczeństwa Konsumenckiego.

Rejestracja i analiza wypadków konsumenckich  umożliwia zdobycie wiedzy o zagrożeniach dla konsumentów ze strony różnych produktów, jak również o słabych stronach samych konsumentów. Wiadomo, że dzieci oraz ludzie w podeszłym wieku stanowią grupy podwyższonego ryzyka. Wiele podmiotów, znając zagrożenia, może przyjść im z pomocą, doskonaląc same wyroby, by ułatwić ich użycie albo eliminując z rynku wyroby niebezpieczne.

Monitoring wypadków konsumenckich, dzięki dyrektywie o ogólnym bezpieczeństwie produktów i jej implementacji w prawie krajów członkowskich, stał się ważnym elementem systemu bezpieczeństwa konsumenckiego .

W Polsce monitoring wypadków konsumenckich, na mocy ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów , wprowadziło w życie Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 kwietnia 2004 r.. W myśl postanowień rozporządzenia powołany administrator systemu sporządza roczny zbiorczy raport  na temat wypadków konsumenckich i składa go  ministrowi właściwemu do spraw zdrowia oraz Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów  do dnia 31 marca roku następnego.

Co kwartał administrator systemu sporządza opracowanie zbiorcze danych  o wypadkach konsumenckich, zawierające analizę ich okoliczności i przyczyn oraz wnioski dotyczące przeciwdziałania  tym wypadkom i przekazuje, w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po kwartale objętym opracowaniem , wyżej wymienionym urzędom. Nasz krajowy system zaczął działać we wrześniu 2005r.