Zmiany na lepsze na rynku usług finansowych

Dla konsumenta jako kredytobiorcy zawsze najistotniejsze są koszty umowy pożyczki. Zasadniczym celem Ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw było ograniczenie kosztów kredytu konsumenckiego. Jak pokazał nasz wcześniejszy raport w przypadku pożyczek krótkoterminowych, koszt udzielenia pożyczki jest bardzo wysoki, a zwiększa się kilkukrotnie w przypadku, gdy konsument decyduje się na przedłużenie terminu spłaty pożyczki. Także ogromnym obciążeniem finansowym dla konsumenta są opłaty za czynności windykacyjne. Zmiana ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym wprowadza istotne ograniczenia dotyczące właśnie takich kosztów pożyczki poprzez wprowadzenie zmian do ustawy o kredycie konsumenckim.

Przepisy zmieniające wprowadzają nową definicję do ustawy o kredycie konsumenckim –  definicję pozaodsetkowych kosztów kredytu, za które będziemy uznawać wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Pojęciem tym objęte zatem zostaną wszelkie opłaty, prowizje, koszty, które pożyczkodawca nalicza konsumentowi w związku z zawartą umową o kredyt z wyłączeniem odsetek nominalnych. Dodatkowo Ustawodawca zdecydował się wprowadzić ograniczenie wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, tzw. maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu. Ograniczenie to wyliczane jest wg. specjalnego wzoru, którego główną zasadą jest narzucenie limitu uzależnionego od czasu trwania umowy pożyczki. Zgodnie z nowymi przepisami pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.

Dodatkowo ustawodawca wprowadził zasadę, wg której w przypadku gdy pożyczkodawca udziela konsumentowi, który jeszcze nie spłacił pożyczki, kolejnej pożyczki w okresie 120 dni od zawarcia pierwszej umowy pożyczki, to maksymalne pozaodsetkowe koszty obu pożyczek nie mogą przekroczyć wysokości maksymalnych pozaodsetkowych kosztów pierwszej pożyczki. Podobnie liczony będzie maksymalny pozaodsetkowy koszt kredytu w przypadku, odroczenia spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki w okresie 120 dni od dnia wypłaty tego kredytu. Zasady te mają przeciwdziałać kumulowaniu kosztów pożyczki w takich sytuacjach, gdy konsument korzysta z prolongaty spłaty zadłużenia lub zawiera nową umowę na spłatę poprzedniej pożyczki.

Zmiana przepisów dotyczy również ograniczenia kosztów związanych z opóźnieniem konsumenta w spłacie zobowiązania, czyli głównie opłat za czynności windykacyjne. Ustawodawca zdecydował się wprowadzić do kodeksu cywilnego ograniczenie odsetek za zwłokę – tzw. maksymalne odsetki za opóźnienie. Opłaty z tytułu zaległości w spłacie łącznie z odsetkami karnymi (odsetkami za opóźnienie) nie mogą przekroczyć wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie określonych w znowelizowanym art. 481 § 22 Kodeksu cywilnego, naliczonych za czas opóźnienia. Innymi słowy, pożyczkodawca może naliczyć konsumentowi z tytułu odsetek karnych oraz opłat windykacyjnych kwotę nie większą niż wysokość maksymalnych odsetek za zwłokę wynikających z Kodeksu cywilnego.

Kolejnym novum wprowadzonym ustawą zdecydowanie na korzyść konsumenta jest zasada wg której opłaty i inne koszty uiszczone przez konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki podlegają niezwłocznie zwrotowi w przypadku, gdy umowa o kredyt konsumencki nie została zawarta lub kwota kredytu nie została wypłacona przez kredytodawcę w terminie wskazanym w umowie.

Kolejną ogromną zmianą, jakiej dokonuje ustawa to wprowadzenie definicji instytucji pożyczkowej oraz wprowadzenie kilku ograniczeń związanych z podejmowaniem działalności przez takie podmioty.

Instytucją pożyczkową będzie kredytodawca inny niż bank, SKOK czy podmiot, którego działalność polega na udzielaniu kredytów konsumenckich w postaci odroczenia zapłaty ceny lub wynagrodzenia na zakup oferowanych przez niego towarów i usług. Aby prowadzić działalność jako instytucja pożyczkowa, należy prowadzić działalność w formie spółki kapitałowej z minimalnym kapitałem zakładowym 200 000 zł pokrytym wyłącznie wkładem pieniężnym, którego środki pochodzą z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł nieudokumentowanych.

Natomiast członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej lub prokurentem instytucji pożyczkowej może być wyłącznie osoba, która nie była skazana za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe. Co ważne, ustawa nakazuje złożenie wraz z wnioskiem o wpis takiej spółki do KRS także zaświadczenia o niekaralności tych osób, co jest pewnym novum ustawodawczym.

Ustawa także zmienia zasady wymiany danych o zobowiązaniach konsumenta i wprowadza nakaz aktualizacji danych przekazywanych do biur informacji gospodarczych oraz biur tworzonych na podstawie ustawy Prawo bankowe, np. BIK, z sankcją za nieterminowość aktualizacji. Stworzenie takiej możliwości, choć budzi nasz pewien niepokój, będzie wpływać na pozyskiwanie bardziej kompleksowej informacji o zobowiązaniach konsumenta, a tym samym powinna prowadzić do lepszej oceny zdolności kredytowej, o ile podmioty niebankowe, a także banki i SKOKi będą w sposób rzetelny tej oceny dokonywać.

Ustawa poszerza także katalog uprawnień Komisji Nadzoru Finansowego tak, aby takie sytuacje, jakie wystąpiły w sprawie Amber Gold Sp. z o.o., nie miały już miejsca. KNF będzie miał więcej możliwości w zakresie podmiotów nadzorowanych, jak i nienadzorowanych.

Dlatego w ocenie Federacji Konsumentów ustawa, choć nie zawiera kompleksowego rozwiązania w zakresie regulacji sektora pozabankowgo (brak rejestru i reglamentacji rynku), wpływa na zwiększenie ochrony konsumentów na rynku usług finansowych. 

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji , finansowanego z Funduszy EOG