Czy zbliża się koniec fast fashion ?

Dominujący w branży tekstyliów model biznesowy „fast fashion” (szybka moda) jest  jednym z najbardziej szkodliwych dla środowiska. Produkcja odzieży wymaga dużych ilości energii,  wody i chemikaliów. Krótki cykl życia tych produktów generuje masę odpadów, największe wysypisko ubrań znajduje się na pustyni Atakama w Chile. Ubrania kupowane w Europie powstają w innych częściach świata, gdzie naruszane są prawa człowieka i prawa pracownicze, a produkcja odbywa się często w niebezpiecznych warunkach. Według Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), przemysł odzieżowy odpowiada za 10% emisji gazów cieplarnianych, a tekstylia znajdują się na szczycie listy sektorów odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne, zaraz po żywności, mieszkalnictwie i transporcie.

W ciągu zaledwie 15 lat „szybka moda” podwoiła wielkość produkcji tekstyliów. Statystyczny  Europejczyk zużywa rocznie 26 kg tekstyliów. Ceny odzieży znacznie spadły w ciągu ostatnich dwóch dekad, a ilość kupowanych ubrań w gospodarstwach domowych wzrosła. Konsumenci kupują więcej ubrań niż potrzebują i używają ich przez krótszy czas, co przyczynia się do powstawania niewyobrażalnych ilości odpadów tekstylnych. Powoli konsumenci stają się bardziej świadomi wpływu jaki ich ubrania mają na środowisko i starają się zmienić swoje zachowania konsumenckie. Wielu z nich chciałoby, aby ubrania były trwalsze i wolałoby uniknąć kupowania nowych, aby przyczynić się do ochrony klimatu. Z badań przeprowadzonych przez organizacje konsumenckie, członków BEUC, w Hiszpanii, Niemczech i Austrii wynika, że 9 na 10 europejskich konsumentów uważa, że odzież powinna być trwalsza, a marki powinny być zobowiązane do zapewnienia dobrych warunków pracy.

W 2020 r. organizacja członkowska BEUC Forbrugerradet Taenk poinformowała o  zniszczeniu 677 ton nowych ubrań (tj. równowartość 3 milionów T-shirtów) w Danii, w ciągu roku. Natomiast organizacja konsumencka Forbrukerrådet i ngo  Future in Our Hands oszacowały roczną nadwyżkę odzieży w Norwegii na 825 ton.

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu i planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym Komisja Europejska  zobowiązała się do zajęcia się skutkami środowiskowymi i społecznymi wynikającymi z produkcji, handlu i konsumpcji tekstyliów. W  marcu 2022 r. Komisja przedstawiła strategię UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych o obiegu zamkniętym, której celem jest, aby do 2030 roku odzież wprowadzana na rynek UE była trwała i nadająca się do recyklingu, w znacznym stopniu wykonana z włókien wtórnych, wolna od substancji niebezpiecznych i produkowana z poszanowaniem praw socjalnych i środowiska. Zalecenia do strategii wydał Parlament Europejski. Także Europejska Organizacja Konsumencka - BEUC zdecydowanie poparła kluczowe środki polityczne ogłoszone w strategii w celu przejścia na zrównoważony rozwój tekstyliów i urzeczywistnienia zrównoważonej konsumpcji w tym obszarze.

Po konsultacjach z członkami, BEUC przygotowała stanowisko, w którym pokazuje, które z propozycji KE są najistotniejsze z perspektywy konsumentów.

○  Zrównoważone i bezpieczne wyroby włókiennicze powinny być łatwym i atrakcyjnym wyborem dla konsumentów, po przystępnej cenie.

○  Rozwój ekoprojektowania dla tekstyliów powinien zapewnić ich wyższą jakość, dłuższe użytkowanie, możliwość naprawy i recyklingu.

○  W połączeniu z REACH, ekoprojekt powinien wspierać wycofywanie do 2030 roku niebezpiecznych substancji chemicznych z wyrobów włókienniczych. 

○  Wymogi ekoprojektu mogłyby szybko przyczynić się do zmiany sytuacji, gdyby były stosowane do szerokiego zakresu odzieży, tekstyliów domowych i obuwia.

○  Cyfrowy paszport produktu mógłby umożliwić większą przejrzystość i poszanowanie praw socjalnych w łańcuchu dostaw. 

○  NIE dla greenwashingu, TAK dla wiarygodnych informacji: europejscy konsumenci powinni polegać na wiarygodnych informacjach o tym, jak zrównoważone są tekstylia. 

○  Wprowadzające w błąd oświadczenia handlowe powinny zostać zakazane, ponieważ są one nieuczciwe wobec konsumentów i utrudniają przejście na zrównoważoną konsumpcję tekstyliów. 

○  Dobrowolne oświadczenia i etykiety powinny opierać się na solidnych i kompleksowych metodach oceny i niezależnych dowodach. 

○  Obowiązkowe informacje (np. trwałość, konserwacja, standaryzacja rozmiaru itp.) mogłyby umożliwić bardziej zrównoważone zachowania konsumenckie.

○  Konsumenci powinni być lepiej chronieni przed reklamą cyfrową i technikami marketingowymi skłaniającymi konsumentów do impulsywnych zachowań zakupowych.

○  Niszczenie niesprzedanych tekstyliów, powszechnie stosowane przez producentów „szybkiej mody”, powinno być zakazane. Z drugiej strony, powinny być zachęty dla konsumentów do stosowania rozwiązań, które sprzyjają ograniczonej konsumpcji i obiegowi zamkniętemu, takich jak naprawa i sprzedaż z drugiej ręki.

○  UE i państwa członkowskie muszą wzmocnić organy nadzoru rynku i zoptymalizować ich współpracę w dziedzinie wyrobów włókienniczych oraz sprostać wyzwaniom globalizacji i handlu elektronicznego.

Federacja Konsumentów też jest członkiem BEUC a w bieżącym roku nasz udział w pracach organizacji jest znacznie  łatwiejszy, nasza składka członkowska została sfinansowana przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.